همه چیز درباره باتری خودرو

دو نوع از رایج‌ترین انواع باتری اتومبیل عبارتند از:

باتری‌هایی که به مراقبت کم (LM =Low Maintanace) نیاز دارند یا غیر سیلد که به عنوان اسیدی نام برده می‌شود.
باتری‌های بدون نیاز به مراقبت (FM =Free Maintanace) یا سیلد که از آن به عنوان باتری اتمی نام برده می‌شود.

باتریهای با مراقبت کمتر (LM) دارای صفحه سرب آنتیموان/ کلسیم (دو آلیاژی یا هیبرید) هستند. در حالیکه باتریهای بدون نیاز به مراقبت (MF) دارای صفحه سرب – کلسیم / کلسیم هستند. باتری های بدون نیاز به مراقبت (MF) به مراقبت های پیشگیرانه کمتری نیازمندند ، دارای عمری طولانی تر ، شارژ سریعتر ، مقاومت بیشتر در برابر شارژ بیش از حد (over charge)، کاهش خوردگی ترمینال ها و زمان مجاز جهت نگهدارى کالا (Shelf Life) به مدت طولانی تر هستند اما در برابر عیوب ناشی از دشارژ عمیق(Deep Discharge) به دلیل افزایش ریزش مواد فعال صفحات ، سریعتر از کار می افتند . در آب و هوای گرم پیشنهاد می شود که باتری غیر سیلد خریداری شود . به دلیل این که در یک باتری سیلد هنگامی که به آب نیاز است ، نمی توان آب اضافه کرد و نمی توان غلظت ویژه آن را با هیدرومتر اندازه گرفت .

دلایل خرابی باتری خودرو:

باتری‌های اتومبیل به منظور ایجاد جریان استارت اولیه با آمپر بالا (high initial cranking amp) (معمولاً برای ۵ تا ۱۵ ثانیه) برای روشن کردن موتور به صورتی خاص طراحی شده اند. یک باتری با کیفیت خوب در صورت نگهداری مناسب حدود ۱.۵ سال می‌تواند کار کند. هدف اولیه استفاده از باتری استارت زدن، تثبیت انرژی و تهیه نیروی کافی برای جرقه زدن، روشنایی و دیگر مصرف کننده‌هایی است که به مقدار انرژی بیشتر از ظرفیت سیستم شارژ نیازمندند؛ برای مثال در موقعی که موتور کار نمی‌کند. در مرحله بعد باتری اتومبیل، توان الکتریکی سیستم را در موقعی که سیستم شارژ فعال نیست، فراهم می‌کند. سن یک باتری به ریزش مواد فعال صفحات آن در اثر انقباض و انبساط این صفحات که در طول فرآیند شارژ و دشارژ اتفاق می‌افتد بستگی دارد.

دشارژ عمیق، گرما و لرزش مراحل تخریب آن را تسریع می‌کنند و عاقبت رسوب تشکیل می‌شود و سبب اتصال کوتاه می‌گردد. از دیگر عوامل اصلی تخریب باتری‌ها، سولفاته شدن آنهاست. هنگامی که باتری‌ها به صورت دشارژ یا برای بیشتر از ۶ ماه انبار شوند. سولفات سرب صفحات را سخت و چگال می‌کند و توانایی شارژ شدن باتری کاهش می‌یابد و یا به طور کلی از بین می‌رود و مواد فعال صفحات، دیگر قابلیت تحمل جریان دشارژ را ندارند و باتری از کار خواهد افتاد. تحقیقات اخیر نشان داده در هوای گرم (بدترین محیط برای کار باتری) میانگین طول عمر یک باتری اتومبیل با کیفیت خوب به نصف کاهش می‌یابد. استارت زدن بیجا (Slow Cranking) خصوصاً در هوای سرد مشخصه خوبی است که نشان می‌دهد باتری در حال خراب شدن است و این باتری باید تست شود. دشارژ عمیق باتری‌ها معمولاً در زمان‌های نامناسب برای مثال بعد از روشن کردن خودرو توسط اتصال باتری به باتری (start jump) اتفاق می‌افتد، متآسفانه اغلب فروشنده‌های باتری، چگونگی تست یا شارژ صحیح باتری را نمی‌دانند.

روش‌های بالابردن طول عمر باتری:
بررسی سطح الکترولیت، محکم بودن سر باتری‌ها، تمیز کردن سطوح خورده شده قطب و سر باتری و چک کردن تسمه دینام همه برای نگهداری‌های پیشگیرانه یک باتری لازم است. تناوب اجرای اقدامات پیشگیرانه بستگی به نوع باتری و شرایط آب و هوایی دارد، اما باید حداقل یک بار قبل از شروع سرما و ماهی یک بار در گرما این مراقبت دوره‌ای انجام شود. اگر سطح الکترولیت در باتری‌های غیر سیلد پائین است، تا سطح مشخص شده توسط سازنده باتری (۲ میلیمتر بالاتر از سطح صفحات) باتری را از آب مقطر پر کنید. توجه داشته باشید که بیش از اندازه خصوصاً در گرما آن را از آب پر نکنید. زیرا گرما سبب سرریز شدن اسید باتری و خرابی رنگ و نیز اتصالات خودرو می‌گردد.

نحوه صحیح نگهداری از باتری :

۱– در صورتی که به مدت زیادی از خودرو استفاده نمیکنید باطری را از روی خودرو باز کنید.

۲– از شارژ کردن اضافی باطری بپرهیزید.

۳– تمیز بودن قطبین باطری را کنترل کنید.

۴– سعی کنید اتومبیلتان را در فصل سرما بیشتر در مکان های گرم پارک کنید (عمر باطری در اثر سرمای زیاد کاهش میابد)

۵– برای سرویس کامل قطبین باطری و رفع سولفاته از محلول جوش شیرین برای شتشوی آنها استفاده کنید و پس از تمیز کردن سطح آن٬ از مقدار کمی گریس یا وازلین برای جلوگیری از خوردگی استفاده کنید. این عمل معمولا هر دو ماه یکبار باید انجام گیرد.

۶– از جا به جایی زیاد باطری پرهیز کنید و در هنگام پر کردن خانه ها از آب اسید مراقب باشید زیرا ریختن آب اسید بر روی بدنه خودرو باعث پوسیدگی آن میشود.

۷– برای جا زدن بست ها از آچا استفاده کنید و هرگز با ضربه زدن سعی نکنید که بست ها را به جای خودشان بزنید.

۸– بررسی ارتفاع سطح مایع الکترولیت را (باستثنای باتریهایی که نیاز به سرویس و نگهداری ندارند)در مناطق گرمسیر یا فصل تابستان ۲ هفته یکبار ودر مناطق سردسیر یا فصل زمستان ماهی یکبار بررسی نمائید.

۹- سطح الکترولیت نباید پر پر و یا خالی باشد (حدود ۱۰ میلیلیتر روی سطح صفحات کافی است)
در باتریهایی که دارای پوسته نیمه شفاف هستند سطح آب باتری را میتوان ازبیرون مورد بررسی قرار داد.

۱۰– در سایر باتری ها که پوسته شفاف ندارند برای این کار باید درپوش خانه های باتری را از روی آن باز نموده و سطح آب باطری در هر یک از خانه ها باید تا ارتفاع پائین حلقه شکاف دار داخلی یا ارتفاع علامت بر روی پوسته باتری در نظر گرفته شود.

۱۱– در صورتی که میزان آب باطری در سلول ها یا همان خانه های باطری زیاد باشد ممکن است شارژ باطری سبب پاشش آن به زیر درب موتور شده و خسارات جدی را به رنگ باعث شود.

۱۲– در صورت پایین بودن سطح مایع ،فقط آب مقطر به آن اضافه نمائید.

۱۳– از اضافه کردن مواد شیمیایی یا قرص به داخل باطری خودداری کنید.

۱۴– خانه های باطری کاملا جدا از هم ساخته شده اند ،لذا بررسی ارتفاع سطح آب باتری در هر یک از آنها باید بطور جداگانه صورت گیرد .در هنگام برودت زیاد هوا بهتر است پس از اضافه نمودن آب مقطر به باطری ،مسافت مناسبی را با خودرو طی کرد تا بدین وسیله آب با آب باطری مخلوط شده و از انجماد آن جلوگیری شود .

۱۵– سوراخ درپوش باطری را بررسی کنید تا روزنه آن باز باشد.

۱۶– از وارد کردن ضربه به باطری یا سرباطری ها جدا بپرهیزید.

۱۷– شارژ با آمپر بالا و گرفتن جریان زیاد مثلا استارت زدن طولانی عمر باطری را کاهش میدهد.

۱۸– قطب های باطری را به هم اتصال ندهید این کار موجب ترکیدن باطری یا صدمه به آن میشود.

۱۹– زیر باطری یک تیوب یا کائوچو قرار دهید و بست های آن را محکم کنید چون ضربه های وارده باعث خرابی باطری میشود.

۲۰– در هنگام باز کردن باطری از روی خودرو ابتدا کابل منفی و بعد مثبت را جدا کنید.

۲۱– در هنگام بستن باطری بر روی خودرو ابتدا کابل مثبت و بعد منفی را ببندید.

۲۲– سرباطری منفی را خیلی سفت نکنید تا در صورت لزوم و اضطرار بتوان آن را جدا نمود.

۲۳– خوردگی قطبین باطری (محل های اتصال بست هایی که به موتور و دیگر اجزا میروند) که ناشی از عدم تمیز کردن و شستن به موقع است.

۲۴– در صورتی که میزان آب باطری موجود درون محفظه در دوره های زمانی کوتاه بخار شود و سطح آب باطری کاهش یابد ؛ احتمالا آفتامات دینام خراب می باشد و در صورت عدم توجه کافی خرابی زودهنگام باطری را سبب می شود.

۲۵– از نزدیک کردن هرگونه شعله و یا جرقه به سلولهای باطری با درب باز خودداری کنید .

۲۶– این عمل می تواند عواقب خطرناکی از جمله انفجار و آتش سوزی در پی داشته باشد.

۲۷– در هنگام جوشکاری بر روی خودرو موتور را خاموش کرده و اتصالات باطری را از قطبین ان جدا کنید.

۲۸– از تماس پوست و لباس با آب باطری اجتناب کنید.

۲۹– باطری هایی که تاکنون شارژ نشده اند و مایع الکتولیت درون آنها ریخته نشده است امکان انبار کردن و نگهداری برای مدت طولانی را دارند.

۳۰– باطری های اتمی موجود در بازار بسته به تناسب و میزان آمپر نیازی به نگهداری و کنترل خاصی از نظر سطح مایع الکترولیت نداشته و می توان سلامت باطری را از طریق یک چشمی تعبیه شده بر روی باطری کنترل کنید .بعنوان مثال زمانی که چشمی سبز رنگ است باطری شارژ می باشد؛ اگر چشمی سفید بود نشاندهنده تخلیه کامل باطریست؛ اگر چشمی سیاه رنگ بود باطری نیاز به شارژ دارد.

مهمترین علل خرابی ناگهانی باتری : 

کاهش الکترولیت (که عامل ۵۰ درصد از کارافتادگی باتری هاست) به دلیل گرمای بیش از اندازه در زیر کاپوت یا شارژ بیش از حد. 

دشارژ زیاد( روشن گذاشتن چراغ های اتومبیل) 

استعمال بیجا یا کاربرد باتریهای با سایز نامناسب. 

شل شدن تسمه دینام یا بدون شارژ ماندن. 

لرزش بیش از اندازه (به دلیل لق شدن بست های نگهدارنده) 

استفاده از آب آلوده. خوردگی. 

یخ زدگی.

نکات ایمنی مهم :

باتری های سرب اسیدی شامل الکترولیتی از جنس سولفوریک اسید هستند که ماده ای خورنده و سمی است . در هنگام شارژ از خود گازی متصاعد میکند که در صورت وجود جرقه ای در کنار آن منفجر خواهد شد که سبب آسیب رساندن به انسان می شود. هنگام کار با باتری نیاز به رعایت مواردی است از جمله : تهویه مطبوع، دور کردن جواهرات از بدن، پوشیدن لباس محافظت کننده بدن و استفاده از عینک ایمنی مخصوص و احتیاط کردن و همچنین رعایت کلیه دستورات تولید کننده باتری در مورد تست باتری، استارت باتری به باتری، نصب و شارژ باتری خودرو است. حتما در هنگام خرید باتری به دفترچه راهنما خودرو مراجعه شود و از خرید باتری با آپر بالاتر جلوگیری شود زیرا باعث آسیب به قطعات برقی خودرو مخصوصا ECU می گردد. 

آیا باتری خودروی شما قدرت کافی برای استارت‌زدن در هوای سرد را دارد؟

تنها راه برای پی‌بردن به این موضوع که آیا باطری شما کاملا شارژ است یا نه، سنجش وضعیت شارژ باطری توسط دستگاه سنجش ولتاژ یا ولت‌متر است. می‌توانید از یک ولت‌متر آنالوگ یا دیجیتال استفاده کنید اما خواندن ولتاژ در نمونه‌های دیجیتال راحت‌تر است و عدد دقیق‌تری را به شما نشان می‌دهد.

برای سنجش ولتاژ باطری اول سوییچ را کامل ببندید و تمام چراغ‌های خودرو را خاموش کنید.

برای بررسی وضعیت شارژ باطری کابل مثبت یا قرمز رنگ ولت‌متر را به قطب مثبت باطری متصل کنید. قطب مثبت باطری با علامت + و کابلی که به قطب مثبت باطری متصل شده معمولا با رنگ قرمز مشخص شده است.

کابل منفی یا سیاه‌رنگ ولت‌متر را به قطب منفی باطری متصل کنید. قطب منفی باطری با علامت – و کابلی که به قطب منفی باطری متصل شده معمولا با رنگ سیاه مشخص شده است.

به عددی که ولت‌متر نشان می‌دهد توجه کنید و به جدول زیر مراجعه کنید:

ولتاژ باطری ………… وضعیت شارژ
۱۲.۶۶ ولت ………… ۱۰۰ درصد
۱۲.۴۵ ولت ………… ۷۵ درصد
۱۲.۲۴ ولت ………… ۵۰ درصد
۱۲.۰۶ ولت ………… ۲۵ درصد
۱۱.۸۹ ولت ………… ۰ درصد

توجه: ولتاژهای جدول بالا مربوط به دمای ۲۶ درجه سانتی‌گراد است. ولتاژ باطری به ازای هر منفی ۱۲ درجه سانتی‌گراد کاهش دما حدود ۰.۰۱ ولت افت می‌کند. در دمای منفی ۱ درجه سانتی‌گراد یک باطری با شارژ کامل ولتاژی معادل ۱۲.۵۸۸ خواهد داشت و در دمای منفی ۱۷ درجه سانتی‌گراد ولتاژ آن ۱۲.۵۱۶ ولت خواهد بود.

بنابراین طبق جدول بالا یک باطری با ولتاژ ۱۲.۲۹ ولت حدود ۵۰ درصد کمبود شارژ دارد و باید شارژ شود.اگر ولتاژ باطری خودروی شما کمتر از ۱۲.۴۵ ولت (۷۵ درصد شارژ) است به این معناست که شارژ آن کم است و باید شارژ شود. می‌توان با اتصال یک شارژر باطری قابل‌حمل به باطری خودرو یا رانندگی با خودرو به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه با سرعت ۶۵ کیلومتر در ساعت یا بالاتر آن را شارژ کرد.