همه چیز در مورد باتری لپ تاپ

برای خیلی از ما لپ‌تاپ به یکی از اصلی‌ترین ابزارها برای انجام کارهای روزمره‌ی مختلف تبدیل شده است. از نشان دادن نمونه کارها در یک جلسه‌ی کاری تا تماشای فیلم‌های مورد علاقه در منزل، لپ‌تاپ‌ها همه‌جا و همه‌وقت در کنار ما هستند. قطعا باتری لپ‌تاپ یکی از مهم‌ترین خصوصیاتی است که آن را برای مواقع و مکان‌هایی که به برق دسترسی نداریم مناسب می‌کند. در نتیجه حفظ و نگهداری صحیح باتری لپ‌تاپ دغدغه‌ی بسیاری از ماست. بسیاری از کاربران هنگام کار با لپ تاپ، تقریباً به طور دائم آداپتور AC سیستم را به برق شهری وصل می کنند و طولی نمی کشد که دیگر نمی توانند سیستم خود را روشن کنند و با مشکل اساسی روبرو خواهند شد.

انواع باتری های لپ تاپ

باتری های NiCd – Nickel Cadmium Batteries

باتری های NiCd قدیمی ترین تکنولوژی باتری هستند که شدیداً به پدیده حافطه حساسند. در چند سال اخیر و به ویژه در آمریکا و اتحادیه اروپا تولید این گونه باتری ها به دلیل انکه مواد اولیه آنها سرطان زا می باشد، منع شده است. در واقع این باطریها شارژ ابتدایی 12 ساعته نیاز داشتند و هر بار باید تا انتها تخلیه می شدند تا شارژ مجدد موجب از بین رفتن سلول­ها نشود. این نوع باطری­ها اکنون منسوخ شده اند.

باتری های  NiMH – Nickel-Metal Hybride Batteries

باتری­های NiMH بطور کلی 30% کارائی بیشتری نسبت به باتری های NiCd دارند. اگر چه باتری­های NiMH به پدیده حافظه حساسند، ولی نسبت به باتری­های NiCd وضعیت خیلی بهتری دارند.

   آن چیزی که در مورد باتری­های NiMH اهمیت بیشتری دارد، این است که این باتری­ها را برای دفعات اول استفاده، بهتر است سه دوره بطور کامل شارژ کرده و بعد با استفاده، آن ها را دشارژ (تخلیه باتری) کامل نماییم. از به حالت شارژ گذاشتن بیش از 24 ساعت این گونه باتری­ها خودداری کنید زیرا باعث فساد و از کار افتادگی باتری می­شود.

باتری­های لیتیوم (Lithium –ion Batteries) یا باتری­های Li-ion

باتری­های Li-ion جدیدترین تکنولوژی باتری­ها است و دارای چندین مزیت نسبت به انواع دیگر باتری( دو نوع بالا) می­باشد. باتری­های Li-ion دارای وزن سبک­تر  و کارایی بیشتری هستند. باتری Li-ion دارای وزن سبکتر و کارایی بیشتری از نوع NiMH و NiCd در mAh (میلی آمپر ساعت، واحد قدرت و میزان الکترون­های قابل ارائه توسط باتری جهت شارژدهی) مساوی دارند.

باتری های Li-ion به دلیل این که به “Memory Effect” یا اثر حافظه حساس نیستند، بر دیگر باتری­ها ارجعیت دارند. کارکرد صحیح این باطری­ها موجب شده که نیازی به شارژ ابتدایی 12 ساعته ندارند و همچنین کاملا برعکس باطری­های نسل قبلی به هیچ وجه نباید تا سر حد تخلیه شدن کار کنند. باید در حد 10 درصد شارژ باقیمانده مجدد شارژ شوند و سپس تا 100 درصد مجددا شارژ گردند.

اثر حافظه باتری (Battery Memory Effect) چیست؟

یعنی این که اگر شما شارژ و دشارژ کامل باتری را انجام ندهید، فقط به اندازه آخرین درصد از شارژ باقی مانده، مجدداً شارژ می­شود. به عنوان مثال، اگر 30 % از شارژ باتری تخلیه شود، فقط به اندازه 70% شارژ باقی مانده مجدداً شارژ خواهد شد. اگر مرتباً این کار را تکرار کنید، همواره 30% از شارژ باتری بلا استفاده خواهد ماند و فقط به اندازه همان 70% کارایی خواهد داشت. به عبارتی حتی اگر چراغ باتری در هر بار که آن را شارژ می­کنید، 100% شارژ را نشان دهد، باز هم به اندازه 70% شارژ شده است.

بدین ترتیب با کمی دقت متوجه خواهید شد که روز به روز بر دامنه استفاه از باتری­های لیتیوم – یون افزایش می­یابد و به تدریج استفاده از باتری­های نیکل و اسیدی کاهش می­یاد، تا جایی که این روز­ها این نوع باتری­­ها بدست فراموشی سپرده شده­­اند. بیشتر دستگاه­های الکترونیکی قابل حمل همچون لپ تاپ­ها، پلیرها   و … معمولاً از این نوع باتری استفاده می­کنند.

باتری­های لیتیوم – یون بر خلاف انواع دیگر، از آسیب “اثر حافظه” در امان هستند. یعنی اگر قبلاً برای حفظ  عمر بانری مجبور بودید پس از هر سه بار شارژ، یک بار آن را به طور کامل دشارژ کنید، اما حالا در مورد باتری­های لیتیوم – یون این کار صدق نمی­کند و این صرفاً چیزی بود که از قدیم به مصرف کننده­های باتری­های نیکل کادمیوم و نیکل متال هیدرید پیشنهاد می­کردند. بنابراین اگر شما هنوز از همین روش برای باتری­های لیتیوم – یون استفاده می­کنید، سخت در اشتباهید. 

تخلیه “نیمه کامل” بهتر از “کامل” است و تخلیه کامل به طور مکرر، به باتری­های لیتیوم – یون آسیب می­رساند. ضمن این که اگر امکان شارژ زود به زود باتری برایتان فراهم نیست، می­توانید از باتری­های پر ظرفیت تر استفاده کنید. مدت زمان شارژ کردن در هر سری اهمیتی ندارد.

گذشته از این موارد، کهنه شدن باتری هم معیاریست که معمولاً خیلی مورد توجه مصرف کنندگان قرار نمی­گیرد. عمر یک باتری لیتیوم – یون با استفاده معمولی و متعارف، حداکثر 2 تا 3 سال است. در واقع از دست رفتن حجم باتری زمانی به وجود می­آید که مقاوت داخلی به دلیل اکسید شدن سلول­ها افزایش یافته است. در نتیجه مقاوت سلول­ها به نقطه­ ای می­رسد که با این که باتری انرژی دخیره شده دارد، نمی­تواند آن را عرضه کند. خاطر نشان می­کنم که مهم ترین عوامل در نگهداری از باتری­های لیتیوم – یون، دما و میزان شارژ آن­ها است.

مقدار زیاد شارژ و دمای بالای این گونه باتری، باعث از بین بردن دائمی حجم باتری می­شود. بنابراین عمر باتری­های لیتیوم – یون بسته به نوع استفاده و نگهداری از آن­ها متفاوت است و با توجه به شرایط خاص می­توان عمر آن­ها را تخمین زد. بدترین شرایط برای این نوع باتری­ها، نگهداری آن­ها در حالت شارژ کامل و دمای بالا می­باشد. توجه داشته باشید، یک باتری داخل لپ تاپ با منبع تغذیه دائمی، 12 تا 18 ماه عمر مفید می­کند. ضمن این که کاهش مدت کارکرد باتری و سرانجام غیر قابل استفاده شدن باتری زودتر از زمان استاندارد، مربوط به اثرات استفاده با شارژ پر و دمای بالاست.

همچنین باتری را باید در محلی خنک و با مقدار شارژ تقریباً 40% نگهداری کرد و هرگز باتری کاملاً خالی را از دستگاه جدا نکنید. حفظ مقدار کمی شارژ در درون باتری، هنگام استفاده نکردن از آن به مدت حداکثر دو هفته، ضروری است. این مقدار شارژ برای ادامه کارکرد مدار­های باتری لازم است. هیچگاه باتری را در محیطی با دمای بالا نگهداری ننمایید.

ولتاژی که باتری با آن شارژ می­شود نیز نقش مهمی در طول عمر باتری دارد. ولتاژ بیشتر، ظرفیت باتری را افزایش می­دهد، ولی در عوض طول عمر باتری را کاهش می­دهد. به همین دلیل است که اکثر باتری­های لیتیوم – یون به ولتاژ 4.20 محدود شده ­اند. از سوی دیگر، مقدار قابل توجهی بهبود کارایی باتری، در هنگام گرم شدن آن وجود دارد، ولی هنگامی  که دما به حالت اولیه برگردد، کارایی هم مثل قبل خواهد شد. علت افزایش کارایی در دمای بالا، کاهش مقاومت داخلی سلول­هاست که با سرد شدن، به حالت الیه باز می­گردد.

باتری­های لیتیوم پلیمری

این­ گروه نسل روز باطری­ ها هستند که علاوه بر محدودیت­ های کمتری که دارند ایمن­تر و سبک­تر هستند. علامت مشخصه آن­ها کلمه Li-Po یا Li-on-Po است. در دفترچه مشخصات محصول هم عینا نوع باطری با عبارت لیتیوم پلیمری یا کامل­تر آن یون لیتیوم پلیمر قید می­گردد.
این نوع باطری ها نه تنها شارژ ابتدایی 12 ساعته نیاز ندارند بلکه هیچ محدودیتی در کاربرد هم ندارند. مهمترین علامت مشخصه اینکه دستگاه شما دارای این نوع باطری است آن است که در زمان اتصال به کامپیوتر با پورت USB شارژ شود. چون این باطری ها نیازی نیست هر بار تا 100 درصد شارژ شوند سازندگان امکان شارژ با USB را در آن­ها قرار داده اند تا عمر باطری بهتری داشته باشند.

روش استفاده از شارژ لپ تاپ

کیت آداپتور AC لپ تاپ، شامل یک آداپتور AC است که با لپ تاپ شما سازگار است. برای اتصال لپ تاپ به منبع برق خارجی و یا جهت شارژ باتری به روش زیر عمل کنید:

1. ابتدا شارژر را به پریز برق متصل کنید.
2. سپس سر دیگر شارژر را به کانکتور متصل کنید.
3. در آخر نیز سر باقی مانده کانکتور را به لپ تاپ متصل کنید.

دلیل منطقی:   با انجام این کار، افت و خیز­های اولیه ولتاژ ناشی از برق شهری مستقیم، توسط آداپتور، برطرف شده و میزان ولتاژ تنظیم می­شود. حال که ولتاژ تنظیم شد، دیگر به باتری صدمه­ای نمی­رسد. در غیر این صورت، یعنی اگر از مرحله سه به مرحله یک حرکت کنیم، فشار زیادی به باتری وارد می­گردد که در کوتاه مدت باعث صدمات جبران ناپذیر و حتی آتش سوزی می­گردد.

آیا بهتر است هنگام استفاده از برق، باتری لپ‌تاپ را خارج کنیم؟

این سوال بسیاری از کاربران لپ‌تاپ است و ما همین الان به آن پاسخ خواهیم داد. پاسخ این سوال بسته به شرایط می‌تواند هم آری و هم خیر باشد. به‌طورکلی متصل ماندن لپ‌تاپ به منبع برق هنگامی‌که باتری به‌طور کامل شارژ شده است هیچ ضرری ندارد؛ چراکه به‌محض رسیدن سطح شارژ باتری لپ‌تاپ به ۱۰۰ درصد، ورود الکتریسیته به آن متوقف شده و جریان برق به‌طور مستقیم به سیستم پاور لپ‌تاپ هدایت خواهد شد.

بااین‌حال باقی ماندن باتری در لپ‌تاپ هنگام استفاده از منبع برق شهری می‌تواند یک ایراد داشته باشد. البته تنها درصورتی‌که سخت‌افزار لپ‌تاپ آن را در معرض حرارت بیش‌ازحد قرار دهد. بنابراین در شرایط استفاده‌ی معمولی که لپ‌تاپ بیش‌ازحد داغ نمی‌شود (دمای ۴۰ تا ۵۰ درجه برای پردازنده و هارددیسک) مانعی برای باقی ماندن باتری در لپ‌تاپ وجود نخواهد داشت. ولی هنگام پردازش‌های سنگین نظیر بازی کردن (دمای بالای ۶۰ درجه) بهتر است باتری را در صورت امکان از لپ‌تاپ خارج کنید. برخلاف باور عمومی دشمن اصلی باتری‌های لیتیومی در زمانی که ۱۰۰ درصد شارژ شده‌اند باقی ماندن در برق نیست بلکه حرارت بیش‌ازحد است.

چرا باتری لپ‌تاپ میزان شارژ باقیمانده را اشتباه نمایش می‌دهد؟

باتری لپ‌تاپ به سنسوری مجهز است که میزان دقیق انرژی باقیمانده‌ی آن را نشان می‌دهد. البته معمولا این سنسور در اثر چرخه‌های مکرر شارژ و دشارژ به‌مرور زمان دقت خود را از دست می‌دهد. دقیق نبودن سنسور باتری می‌تواند منجر به نمایش میزان اشتباهی از شارژ توسط لپ‌تاپ شود. ممکن است لپ‌تاپ به شما نشان دهد که باتری هنوز ۱۰ درصد شارژ دارد درحالی‌که میزان واقعی شارژ بسیار کمتر است. خاموش شدن ناگهانی لپ‌تاپ می‌تواند نتیجه‌ی چنین خطایی باشد.

منبع: Information Technology Village و digikala weblog