مادربرد لپتاپ و کامپیوترها به باتری مجهز است که در نمونههای قدیمی و جدید، وظایف متنوعی را برعهده دارد. اگر از کامپیوترهای دسکتاپ یا لپتاپهای قدیمی استفاده میکنید، مادربرد کامپیوترتان به باتری داخلی مجهز است که البته برخلاف باتریهای معمولی، وظیفهی تأمین برق دستگاه را برعهده ندارد. باتری مذکور بهنام CMOS شناخته میشود و تنها در زمان غیرفعالبودن کامپیوتر کار میکند.
عبارت CMOS مخفف Complementary Metal-Oxide-Semiconductor است. در روزهای اولیهی تولد کامپیوترهای شخصی، نوعی حافظهی رم بهنام CMOS RAM وجود داشت که تنظیمات BIOS را در خود ذخیره میکرد. حافظهی رم مذکور به باتری نیاز دارند؛ وگرنه در زمان خاموشبودن کامپیوتر شخصی، اطلاعات از بین میروند. کامپیوترهای مدرن از حافظهی رم CMOS استفاده نمیکنند؛ بلکه تنظیمات BIOS را در حافظهای با عمر طولانیتر ذخیره میکنند و درنتیجه، برای ذخیرهسازی به جریان دائمی برق نیاز ندارند. مادربردهای UEFI تنظیمات را در حافظههای فلش یا روی هارددیسک کامپیوتر ذخیره میکنند؛ بنابراین، در این سیستمها به باتری نیازی نخواهد بود.
مفهوم UEFI یا Unified Extensible Firmware Interface با هدف جایگزینی BIOS معرفی شد که به نوعی آن را بهبود میبخشد. عمر BIOS به دههی ۱۹۸۰ و سالهای ابتدایی تولید کامپیوترهای شخصی مبتنیبر IBM بازمیگردد و محدودیتهای متعددی دارد. UEFI محدودیتهای گذشته را از بین میبرد. بهعنوان مثال، با UEFI میتوان از درایوهایی تا ۲/۲ ترابایت یا بزرگتر پشتیبانی کرد. بهعلاوه، حالتهای ۳۲ و ۶۴ بیتی و Secure Boot هم با UEFI ممکن میشوند.
بوت امن (Secure Boot) فرایندی است که امنیت کامپیوتر شخصی را در لایهها و مراحل ابتدایی تأمین میکند. این لایهی امنیتی مطمئن میشود بدافزارها از فرایند راهاندازی کامپیوتر سوءاستفاده نکنند. در مرحلهی امنیتی، همهی کدهای اجراشده بررسی میشوند تا امضای امنیتی معتبری داشته باشند. از قابلیتهای دیگر UEFI میتوان به بوت انتخابی و اورکلاککردن و تغییر تنظیمات اختصاصی متعدد مادربرد اشاره کرد.
کامپیوترهای قدیمیتر بهجای استفاده از UEFI، از BIOS بهره میبرند. BIOS مخفف عبارت Basic Input/Output System است که در تراشهای در مادربرد کامپیوتر ذخیره میشود. وقتی کامپیوتر بارگذاری شود، BIOS شروع بهکار میکند و پس از اجرای آزمایش داخلی روشنشدن، سختافزار کامپیوتر را بهصورت اولیه راه میاندازد. سپس، کنترل سیستم به بوتلودر واگذار میشود که عموما در درایو ذخیرهسازی قرار دارد. البته بوتلودر را میتوان از دیسک نوری یا حافظهی USB هم اجرا کرد. بوتلودر وظیفهی بارگذاری سیستمعامل کامپیوتر (ویندوز، لینوکس، مک و…) را برعهده دارد. BIOS مسئولیت وظایف سیستمی سطح پایین را برعهده دارد و کاربر با فشاردادن دکمهای در زمان بارگذاری سیستم، میتواند تنظیمات آن را تغییر دهد. صفحهی تنظیمات BIOS به کاربر امکان میدهد تنظیمات سطح پایین سختافزار کامپیوتر را تغییر دهد.
اگر کامپیوترهای امروزی تنظیمات BIOS را در حافظههای پایدارتر ذخیره میکنند؛ چرا هنوز از باتری در مادربردها استفاده میشود؟ پاسخ روشن است: مادربردها هنوز بخشی بهنام ساعت زنده (Real Time Clock یا RTC) دارند. کامپیوترها با وجود خاموش و روشن شدن، زمان را مانند ساعت کوارتز حفظ میکنند؛ درنتیجه، باتری برای ذخیرهسازی اطلاعات ساعت کاربرد خواهد داشت. وقتی کامپیوتر خاموش میشود، باتری نیروی لازم را برای ساعت زنده فراهم میکند.
هیچ نوعی از باتریها عمر دائمی ندارند و بههرحال به تعویض نیاز پیدا خواهند کرد. باتریهای CMOS نیز عمرشان محدود است و عموما بیش از ۱۰ سال عمر نخواهند کرد. استفادهی عادی از کامپیوتر عمر باتری را طولانیتر میکند؛ اما کامپیوترهایی که زمان بیشتری خاموش هستند، بیشتر از انرژی باتری استفاده میکنند. وقتی باتری مناسب برای تأمین نیروی BIOS وجود نداشته باشد، مادربرد بهیاد نمیآورد پردازنده قبلا هم در سیستم وجود داشته است؛ درنتیجه مادربرد CPU را بهعنوان قطعهی سختافزاری جدید میشناسد. در کامپیوترهای مدرنتر که اطلاعات را در حافظههای پایدارتر ذخیره میکنند، کامپیوتر پس از پایان عمر باتری نیز احتمالا بهخوبی بارگذاری میشود؛ اما شاید توانایی محاسبهی دقیق زمان را نداشته باشد. در چنین وضعیتی، مشکلات متعدد اتصال و حتی دریافت بهروزرسانی نرمافزاری ایجاد میشود و باید برای رفع مشکل اقدام کرد.